|
|
Quản lý, phân tích số liệu |
|
|
|
|
Trang chủ
>
Main menu
>
Phương pháp luận
>
Quản lý, phân tích số liệu | Phương pháp kiểm định tương tác trong phân tích số liệu nghiên cứu khoa học - Assessment of Interaction | Giới
thiệu
Đôi khi, mối liên quan giữa hai biến bị thay đổi bởi một biến kiểm
soát khác. Điều
này có nghĩa độ mạnh và/hoặc hướng của sự kết hợp thay đổi tùy theo giá trị của một hay nhiều biến được thêm vào.
Định
nghĩa
Tương
tác (Interaction) tồn
tại khi mối tương quan thực sự giữa hai biến thay đổi do giá trị của biến thứ
ba thay đổi.
|
Ví dụ
Để chứng minh
cho những điều trên, thongke.info sẽ sử dụng bộ
số liệu gồm 1.277 phụ nữ trong
độ tuổi sinh sản trên địa bàn tỉnh A. Phần mềm Stata được sử dụng để phân tích. Chúng ta muốn kiểm tra các mối liên quan giữa
việc sử dụng các phương pháp tránh
thai hiện đại của phụ nữ và số con hiện sống mà một người phụ nữ có.
Câu hỏi nghiên cứu: Việc
có thêm
một con có tác động gì đến việc
sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại ở phụ nữ trong
độ tuổi sinh sản trên địa bàn tỉnh A?
Chúng ta dự đoán rằng một người phụ nữ càng có nhiều con thì người phụ nữ đó
sẽ càng có nhiều
khả năng sử dụng
các biện pháp tránh
thai hiện đại để tránh
thai. Tuy nhiên, chúng ta nghi ngờ rằng mối liên
quan này thay đổi theo tuổi của người phụ nữ. Bởi vì cả số lượng
con và độ tuổi đều có thể tiên lượng việc sử dụng các biện pháp tránh thai. Ngoài ra, phụ nữ trẻ và
phụ nữ lớn tuổi có
thể có những thái độ và
thực hành khác nhau liên quan tới quy mô gia đình và việc sử dụng biện pháp tránh thai. Để tìm ra mối liên quan này, chúng tôi thực hiện theo các bước sau đây: Phân tích đơn biến
Các biến được mô
tả dưới đây.
Biến
phụ thuộc (kết quả):Sử
dụng các biện pháp tránh thai hiện đại [use_modern] - No=0=
Không sử dụng biện pháp tránh thai nào hoặc sử dụng biện pháp tránh thai truyền
thống
- Yes=1= Sử dụng biện
pháp tránh thai hiện đại (vòng tránh thai, bao cao su hay thuốc)
Biến độc lập:
- Biến quan tâm : Số trẻ hiện sống
(biến liên tục) [total_child_alive]
- Biến nghi ngờ tương
tác: Tuổi tính theo năm
(biến liên tục) [age]
Phân tích đôi biến
Sử dụng phân tích đôi
biến, chúng ta có thể kiểm tra mối tương quan giữa các biến độc lập với việc sử
dụng biện pháp tránh thai hiện đại. Vì cả hai biến độc lập đều là biến liên tục,
do đó chúng ta sử dụng kiểm định t-test.
Có
mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa số con
hiện sống, và tuổi của người phụ nữ với
việc sử dụng biện pháp
tránh thai hiện đại (P <0,01).
Để tìm bằng chứng của sự tương tác, chúng ta kiểm tra độ
mạnh của mối liên quan giữa kết quả với biến độc lập quan tâm ở các mức độ khác nhau của biến thứ ba. Trong ví dụ này, chúng ta sử dụng lệnh logit để tính tỷ suất chênh (OR) giữa
việc sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại (có với không) với mỗi con được sinh thêm ở các độ tuổi khác nhau của
người phụ nữ- 25 tuổi, 35tuổi và 45 tuổi.
A)
25 tuổi
B) 35 tuổi
C)
45 tuổi
Kết quả cho thấy rằng có sự tương tác bởi mối liên
quan giữa việc sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại và số con hiện sống là khác nhau giữa
các phụ nữ ở độ tuổi 25 (OR = 7.48),
độ tuổi 35 (OR = 1.00)
và độ tuổi 45 (OR =
2,08).
Phân tích đa biến
Bây giờ
chúng ta muốn phân
tích mối liên quan giữa việc sử dụng biện
pháp tránh thai hiện đại và số con hiện sống bị ảnh hưởng như thế nào bởi độ tuổi. Đầu tiên, chúng ta đưa vào mô hình đánh giá tác động chính (main effect) của số
con hiện sống và độ tuổi của bà mẹ. Phân tích hồi quy đa biến được sử dụng vì có nhiều hơn một biến
độc lập nhị phân
(Lưu ý: biến nhị phân được mã hóa
là 0 và 1).
Kết quả cho thấy biến số lượng con hiện sống vẫn có liên quan có ý nghĩa thống kê với việc sử dụng biện pháp
tránh thai hiện đại, được kiểm soát bởi độ tuổi của bà mẹ (P <0,001). Chúng ta cũng có thể nói rằng có mối liên
quan giữa độ tuổi của bà mẹ với việc sử dụng biện pháp
tránh thai hiện đại, được kiểm soát bởi số con hiện sống (P <0,001). Bà mẹ có thêm một con (hiện sống) có khả năng sử
dụng biện pháp tránh thai hiện đại cao gấp 1.76 lần với khoảng
tin cậy 95% nằm trong khoảng 1,48-2,10.
Tạo một biến tương tác
Cách tiếp cận phổ biến nhất của mô
hình tương tác là
thêm một biến tương tác “cross-product”
vào mô hình. Biến
này được tạo ra bằng cách nhân hai biến độc lập với nhau. Trong
trường hợp này, chúng ta tạo ra biến tương tác bằng cách nhân biến số con hiện sống với độ tuổi của người phụ nữ.
Đưa biến tương tác vào mô hình
Sau khi tạo biến
tương tác, đưa vào trong mô hình.
Kiểm định Wald
Sử dụng kiểm định
Wald để xác định biến tương tác có ý nghĩa thống kê trong mô hình.
Biến tương tác
có ý nghĩa thống kê (P <0,001), có nghĩa
là mối liên quan giữa việc sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại và số con hiện sống phụ thuộc vào độ tuổi của phụ nữ.
Tìm tỷ suất chênh
Bây giờ
chúng ta biết rằng có mối liên quan giữa việc sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại với số con hiện sống và mối liên quan này thay đổi theo độ tuổi của
bà mẹ. Để đo lường mức
độ của mối tương quan này, chúng
ta ước tính các tỷ suất chênh đối với phụ nữ ở các độ tuổi khác nhau. Sử
dụng lệnh lincom để tính tỷ
suất chênh và khoảng tin cậy 95%
(CI).
A) So sánh 2 người phụ
nữ ở độ tuổi 25 - một người có nhiều hơn 1 con so với người còn lại
Lưu ý: Bởi vì hai người có cùng độ tuổi, nên nó là hằng số. Điều này có nghĩa là bạn không cần phải thêm biến "tuổi" trong phương trình lệnh lincom. Chỉ thêm các
biến có khác biệt giữa những phụ nữ đang so sánh
B) So sánh 2 người phụ
nữ ở độ tuổi 35 - một người có nhiều hơn 1 con so với người còn lại
C) So sánh 2 người phụ nữ ở độ tuổi 45 - một người
có nhiều hơn 1 con so với người còn lại
Kết luận
Mối liên quan giữa số
con hiện sống và việc sử dụng biện
pháp tránh thai hiện đại phụ thuộc
vào độ tuổi của người phụ nữ. Khi độ
tuổi tăng, mối
liên quan giữa việc sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại và số lượng trẻ giảm dần.
Trong số các phụ nữ
ở độ tuổi 25, việc sinh thêm một con có liên quan tới việc
tăng 3.4 lần khả năng sử dụng biện
pháp tránh thai hiện đại. So sánh với phụ nữ ở độ tuổi 45 sinh thêm một con chỉ tăng 1.28 lần khả năng sử dụng các
biện pháp tránh thai hiện đại so với những người khác cùng độ tuổi mà có ít con hơn. Điều
này cũng được trình bày trong đồ thị dưới
đây. Độ dốc ở độ tuổi 25 dốc hơn so với độ tuổi 45, cho thấy
rằng mối liên quan hệ giữa
số con hiện sống và việc sử dụng
biện pháp tránh thai hiện đại trong nhóm tuổi này là mạnh hơn.
Sarah Keithly – thongke.info Nguyễn Trương Nam
|
|
|
|
|
|
|
|